Recycling Old News

Ouwe koeien uit de sloot halen. Dat gezegde komt mooi van pas als iets wat jaren geleden speelde nu weer iemand onder de neus wordt gewreven. Het verleden blijft iemand dan achtervolgen en achtervolgen, onder het motto “We zullen je klein krijgen, hoe dan ook, ooit, misschien wel nù”. De Amerikanen hebben ook een mooie uitdrukking: “recycling old news”. Die uitdrukking gebruiken ze als oud nieuws wordt hergebruikt omdat ze dat wel handig uitkomt. Maar hebben we ook een uitdrukking voor het brengen van oud nieuws zonder dat erbij verteld wordt dat het oud nieuws is? Waarbij dus gesuggereerd wordt dat het nieuws is, nieuw nieuws, zo u wilt, hoewel dat me een contradictio in terminis lijkt. Zo te horen zou de uitdrukking “recycling old news” er best voor gebruikt kunnen worden. Immers, het oude nieuws wordt eerst in mootjes gehakt, een beetje gemengd en daarna opnieuw samengeperst. Net zoals dat in essentie met het recyclen van oud papier gaat: Het wordt weer als nieuw papier gebruikt. Het is altijd een taktische zet, een zet waar een geheime bedoeling aan ten grondslag ligt. Het kàn gaan om een goed doel, maar het is toch waarschijnlijker dat het om een slecht in de markt liggend doel gaat, zoals een partijbelang, een politieke vete of eentje in de privé-sfeer. Immers, als het om een goede bedoeling ging, waarom zou je dan geen open kaart spelen over het feit dat het oud nieuws is? In de journalistiek gebeurt het om de haverklap. Iets wat jaren geleden al openbaar was, wordt nu gepubliceerd alsof het pas nèt bekend is geworden. En wat niet onbelangrijk is, de journalist neemt de ‘herkansing’ te baat om het verhaal suggestief vorm te geven, alles in het belang van de doelstelling. Zo kan er ook na jaren nog karaktermoord worden gepleegd, op politici, op politieke partijen, op wethouders, op columnisten, op leden van het koninklijk huis, op … op u zelfs. Een voorwaarde voor het welslagen van deze taktiek is dat het oude nieuws niet in brede lagen van de bevolking – of een andere te manipuleren doelgroep – bekend is. Deze mensen zullen, zo wordt verwacht, verontwaardigd reageren. Doel bereikt. Uiteraard zijn er de wel goed geïnformeerden. Zij zullen spoedig aan de bel trekken: “Hé, dat is allang bekend hoor!”. Maar zal hun stem even luid gehoord worden door de bevolking als die van de oud-nieuws brengers? Het primacy-effect voorspelt dat ze te laat zijn; Het eerstgehoorde wordt het best onthouden. De verontwaardiging blijft hangen. Vervolgens zal de toorn van de goed geïnformeerden – die veelal ook een belang hebben – zich richten op de journalist die het ‘nieuws’ bracht. Maar meestal slaagt die journalist erin om degenen die ondertussen begonnen te twijfelen, ervan te overtuigen dat er in zijn verslag toch ook een stukje nieuw nieuws zat, en dat hij dus zijn journalistieke taak goed had uitgevoerd. Om bij de metafoor te blijven, hij heeft er in de mengfase wat nieuw nieuws bij gedaan. Dat hij ondertussen ‘vergeten’ was te vermelden welke delen allang bekend waren, doet er even niet toe, zogenaamd. In het geval van de commotie rond Ayaan Hirsi Ali – want dat geval is uiteraard de directe aanleiding tot dit artikel – is extra pikant dat Ayaan zèlf al jaren geleden details heeft geopenbaard die nu worden gebracht als ontdekking. Destijds heeft niemand er wakker van gelegen of om haar leugens geprotesteerd. Nu opeens wel. Voorwaar een duidelijke aanwijzing dat journalisten in de herkansing buitengewoon suggestief kunnen zijn. De Amerikanen hebben wel meer mooie uitdrukkingen. Wat te denken van de uitdrukking Gotcha Journalism. Het staat voor een type journalisme dat zomaar van toepassing lijkt op wat de Zembla-journalisten produceerden. De uitdrukking refereert aan een techniek waarbij een persoon veelal op vriendelijke wijze wordt uitgedaagd een sociaal wenselijke of generaliserende uitspraak te doen, om dan later – vaak pas blijkend als de documentaire bijna af is – te worden geconfronteerd met voorvallen die ermee in strijd zijn. Doel is het slachtoffer af te schilderen als belachelijk, slecht geïnformeerd of zelfs liegend. “Gotcha!”, “Ha, nou heb ik je!”. Ik beschuldig de journalisten van Zembla hierbij van poging tot karaktermoord.