Internationale ondernemers

 De kloof tussen de professionele politici en de bevolking is de afgelopen jaren, zelfs voor die politici, duidelijk aan het licht gekomen. Maar hoe zit het met die andere kloof, namelijk die tussen onze internationale ondernemers en de bevolking? Ik doel dan eerstens op de internationaal opererende ondernemers die ‘elders’ produceren en ‘hier’ afzetten.

Bij het NEE-kamp dat vorig jaar de Europese Grondwet tegenhield, kwam een belangrijke, maar later onderbelicht gebleven, wrevel naar voren, namelijk wrevel over de verhouding tussen ons eigen zorg- en salarisstelsel en het zorg- en salarisstelsel in goedkope-lonen landen. Kortom, over het feit dat onze vrachtwagenchaufeur dan misschien wel duurder is dan zijn Poolse collega, maar dat hij ook een stuk meer moet neertellen voor zijn huis en zijn ziektekostenverzekering, om maar eens twee van de vele zorgkosten te noemen.

Het is natuurlijk niet allemaal echt nieuwe problematiek. Wat we feitelijk al tientallen (honderden?) jaren zien, is dat er veel in goedkope-lonen-landen wordt geproduceerd dat wij dan lekker goedkoop kunnen kopen. Daarbij zijn we al die jaren, met een bord voor de kop, voorbijgegaan aan de ons onwelgevallige conclusie dat bij die lagere lonen ook slechts een marginaal zorgstelsel hoort. Feit is dat wij hier in het Westen onze welvaart voor een goed deel te danken hebben gehad aan de slechte zorgstelsels elders in de wereld. Het werd al die decennia (eeuwen?) goedgepraat door te zeggen dat het eigenlijk best een goede vorm van ontwikkelingswerk is; op den duur zou de hele wereld gelijkgetrokken zijn, met overal zelfde salaris- en zorgstelsels.

Ondertussen was er ook het idee dat de niet-westerse wereld alleen de ongeschoolde en minder geschoolde arbeid zou gaan overnemen. Het rijke Westen zou de hooggeschoolde arbeid behouden; wel zo makkelijk en geruststellend. Wat nieuw lijkt is dat de niet-westerse wereld heeft besloten zich in die zin niet langer te beperken! De hooggeschoolde arbeid wordt daar momenteel reeds op zekere schaal waargemaakt en die schaal zal alleen maar sterk toenemen. Die ‘veilige sector’ van de hooggeschoolde arbeid zal achteraf dus toch niet onze veilige sector blijken te zijn.

Omdat we niet meer kunnen wegvluchten in redeneringen over die veilige sector, zullen internationele ondernemers niet langer weg kunnen komen met dat simpele verhaal over high tech. Als ze maatschappelijke acceptatie nodig hebben – en wie van hen zal zo arrogant durven zijn te denken het zonder zulke acceptatie ook wel te zullen redden – dan zullen zij toch op zoek moeten gaan naar een balans inzake hun plekken van produceren en hun plekken van afzet.

Ik zie drie mogelijkheden: 1) In een aantal gevallen kan net zo goed of zelfs beter geproduceerd worden daar waar de afzet  is. Zorg- en salarisstelsel zullen er per definitie in balans zijn. 2) In andere gevallen zou erop toegezien kunnen worden dat het salaris- en zorgstelsel van het ver weg gelegen gebied waar geproduceerd wordt behoorlijk vergelijkbaar is met het gebied waar afzet gezocht wordt. Zo ontstaat er meer ruimte voor efficiëntere productie en eerlijke concurrentie. 3) Desnoods wordt geproduceerd in een gebied met een lager zorgstelsel, maar dan moeten de betrokken staten wel (overheids)maatregelen met elkaar afspreken die de ongelijkheid tegengaan.

Oppervlakkig gezien lijkt de WTO (World Trade Organization) zo’n rol momenteel te vervullen, maar hun handelen is niet specifiek gericht op juist het opheffen van die, sociale, ongelijkheden. Hun insteek heeft meer iets van machtsspel en protectionisme. Ik zit juist meer te denken aan verrekeningen tussen staten onderling, verrekeningen waarbinnen wellicht zelfs alle ontwikkelingshulp kan worden geregeld. Ik wil benadrukken dat dit op protectionisme lijkt en het wellicht ook is, maar dan zonder de negatieve bijklank van nationalistisch egoïsme.

Soms kan alleen maar elders geproduceerd worden; wij hebben hier in Nederland nou eenmaal geen geschikt klimaat voor koffieplantages. Maar ook die sectoren horen minimaal binnen de derde genoemde mogelijkheid te vallen.

Waar het om gaat is dat er telkens weer een balans gezocht moet worden tussen de zorgstelsels en salarisstelsels; deze horen in lijn met elkaar te zijn. Dat zou een morele keuze kunnen zijn, maar niet noodzakelijkerwijs. Het kan ook een slechts pragmatische keus zijn. Immers, daar waar je afzet wilt, zul je moeten zorgen voor een bevolking die inkomen heeft. Arbeid lijkt toch wel de meest logische bron van inkomen. Zonder arbeidsvoorziening geen afzetmarkt.

Internationale ondernemers zullen wat mij betreft in hun jaarverslagen verantwoording moeten gaan afleggen over de balans tussen hun afzetmarkt en hun productiemarkt, wat betreft zorg- en salarisstelsels. De baas van de multinational IBM, Samuel Palmisaro, heeft in de Financial Times van 12 juni 2006 zijn visie op de rol van multinationals in het globaliseringsproces gegeven. Daarin geeft hij ook aan dat deze wereldspelers een grote rol zullen kunnen, en moeten, spelen bij thema’s als gezondheidszorg, onderwijs, milieu en armoedebestrijding. Palmisaro: “I believe public sector leaders will find in business a willing partner to reform healthcare and education, secure trade lanes and electronic commerce, advance innovation, train and enable the displaced and dispossessed, grapple with environmental problems and infectious diseases and tackle the myriad other challenges that globalisation raises.”

Ik mag hopen dat het allemaal welgemeend is, en niet slechts image-building. Multinationals zijn over het algemeen conservatief als het gaat om goed willen doen. Zo zullen zij salarisonderhandelingen nooit zelf beginnen, tenzij het de bedoeling is de lonen omlaag te krijgen. Ook kennen ze minder scrupules dan jij en ik als het gaat om moraal en ethiek. De meegaande houding van Google in China, waarbij ze de gewenste censuur van hun gastheer toch maar implementeerden om maar geen aandeel in het Chinese belang te verliezen, is een recent voorbeeld. Overigens schijnen de eigenaren van Google nu hun bedrijfscredo “Don’t be evil” toch te willen volhouden en trekken ze zich mogelijk terug uit China. Waarom? Omdat ze vrezen voor hun imago in de rest van de wereld. En omdat de twee eigenaren wellicht toch lef en een goede moraal hebben, hopen we dan maar.

Laten we de internationale ondernemers kritisch volgen en onze politiek leiders vragen onze landen te beschermen tegen scrupuleloze ondernemers, van waar die dan ook komen.