Moszkowicz’ poging enig onkruid te wieden

Afgelopen donderdag werd op Radio 1 een aantal journalisten gevraagd te reageren op Bram Moszkowicz’ dunne boekje ‘Onkruid’, dat diezelfde dag voor het eerst bij de boekhandel lag. In dat boekje verweert Moszkowicz (alias Mr. M., zo zal in dat boekje blijken) zich tegen de manier waarop juist het journaille hem heeft aangepakt. De vragen aan deze journalisten zijn dan ook beladen. Immers, hen wordt gevraagd wat ze vinden van zijn verweer op hen of hun vakgenoten. Enige uitspraken: Moszkowicz zou “janken” en “hij doet het een beetje als op een kinderachtige manier” en “door heel zielig te gaan natrappen, als een klein kind”. Als een klein kind… Op dat moment besloot ik het boekje te kopen, want ik vond het een ‘nogal gemakkelijk’ commentaar van deze journalisten.

De eboekversie (7,50 euro) heb ik gisteravond en vanochtend uitgelezen – het is gelukkig lekker dun. Na lezing zat ik voor mijn doen lang voor me uit te staren, of eigenlijk comtemplatief na te denken over wat hij zoal geschreven had. Ik begrijp waarom sommigen het kinderachtig en natrappen noemen, maar ik ben het tegelijkertijd hartgrondig met die mensen oneens. Sterker, op mij komt zijn verweer over als volkomen terecht – waren maar alle mensen zo assertief en van zich afbijtend – ik herken ook mezelf in hem, waarover later meer.

Moszkowicz voelt zich door de nodige journalisten vals neergezet en gaat in op vele voorbeelden daarvan. Dan citeert hij uit zo’n krantenartikel en fileert hij vervolgens zo’n citaat tot op het bot. Het is natuurlijk precies wat je van een advocaat mag verwachten, maar wat mij opvalt is dat hij de zwakheden in de citaten – soms geldt het beweringen, soms geldt het de wijze van opschrijven – toch allemaal wat scherper ziet dan de meeste anderen. Tuurlijk, hij heeft daarbij een voorsprong, want als onderwerp beschikt hij over alle kennis van zijn eigen ware handelen en ware bedoelingen in de tijd, terwijl anderen daarover vaak moesten speculeren, wat ze dan ook veelvuldig en ongegeneerd bleken te doen. Echter, het heeft ook te maken met zijn rechtvaardigheidsgevoel en inlevingsvermogen. Mijns inziens is zijn advocatentalent onlosmakelijk verbonden met die factoren. Hoe anders had hij zich zo goed hebben kunnen inleven in mensen, motieven en redeneringen. Hoe anders had hij in zo grote mate het kromme en oneigenlijke in aangevoerde redeneringen hebben kunnen aantonen of, andersom, juist het legitieme van niet of amper uitgesproken redeneringen naar voren hebben kunnen brengen.

Mij overkomt het geregeld dat iemand me op het hart drukt me niet zo druk te maken over dit-of-dat en het van me af te laten glijden. Soms krijg ik de indruk dat die houding (“ach joh, laat toch gaan, maak je niet druk, wind je niet zo op”) meer typisch hollands is dan de er lijnrecht tegenover staande houding – de houding van iemand die de handen in verbazing openvouwt, de wenkbrauwen oplicht, de ogen openspert, de stem iets verheft en zich vervolgens duidelijk uitspreekt – te duidelijk volgens menigeen, het voelt schijnbaar ongemakkelijk – tezeer de stem verheffend volgens menigeen; ze ervaren het als schreeuwen of ongecontroleerde boosheid. Ik heb de indruk dat die laattoch-houding door menigeen eigenlijk vooral gehanteerd wordt om het risico te verkleinen te worden ontslagen of uitgestoten. Het is dan dus een manier van zelfbehoud en zodoende is de genoemde tip je niet ‘op te winden’ natuurlijk altijd goedbedoeld. Toch wringt het bij mij elke keer weer. Ik begrijp er dan werkelijk helemaal niets van, dat de anderen niet net als ik zich toch op zijn minst verbazen en dat ook uitspreken.

Ook Moszkowicz was getipt om het allemaal van zich af te laten glijden en hij ging daarin dan maar mee. Het leidde ertoe dat hij in de media op zekere momenten niet van zich afbeet, in de verwachting dat de soep uiteindelijk niet zo heet gegeten zou gaan worden, c.q. dat hij hooguit tijdelijk geschorst zou gaan worden. Tot zijn verbijstering (daar gaan we weer: verbazing, verbijstering) werd hij definitief geschrapt uit ‘het tableau’. Zijn carrière als advocaat zat er definitief op. Hij was in schok – het was in essentie dezelfde schok, zo kan ik hem vertellen, die menig ontslagene ervaart, mèt de bijbehorende boosheid en verongelijktheid, het zich onbegrepen voelen. Een van de spinsels die dan steeds weer door het hoofd schieten is de twijfel of het eigenlijk wel zo verstandig was geweest om die goedbedoelde tip van je omgeving over te nemen – had je er niet toch beter aan gedaan om op elk exact moment flink van je af te bijten?

Nu Moszkowicz’ ‘ontslag’ een feit is, staat niets hem meer in de weg, zo lijkt het, om alsnog zijn gram te halen. En dat doet hij dan ook. Ik vind dat juist. Het journaille zou eens moeten gaan beseffen hoe fnuikend haar berichtgeving kan uitpakken voor de BN’er – en soms word je dat al in een enkel uur. De BN’er waarvan de privacy zomaar mag worden geschonden, want ‘het maatschappelijk belang rechtvaardigt de openbaring ervan’, zo stelt de journalist dan – dat individu vervolgens machteloos en gefrustreerd in zijn sop gaar laten kokend. Het maatschappelijk belang? Gevraagd naar de redenering erachter komt er tegenwoordig geregeld een antwoord dat erop neerkomt dat het nieuwswaardig is als men waarneemt dat het de mensen bezighoudt, het zogenoemde ‘nieuws van de dag’ waar mensen het ‘met elkaar over hebben’. (Moszkowicz geeft diverse voorbeelden van daarop neerkomende uitspraken van hoofdredacteuren.) Dus omdat ‘wij’ controle over ons leven wensen mede door alle informatie tot ons te krijgen die we daarvoor nodig achten, schromen de media – ook de zogenoemd serieuze – niet om de privacy van de BN’ers ondergeschikt te maken. Ook moet het ‘nieuws’ nu en meteen worden gemeld op de website van de krant en dus moet het betere journalistieke onderzoek (denk aan verifiëren en wederhoor) maar even wachten tot morgen. Nogmaals, fnuikend voor de BN’er die zo in een draaikolk gezogen wordt – er is geen ontsnappen aan, zo lijkt het. En zo bleek het ook te verlopen voor Bram Moszkowicz – zonder zich te bekommeren om wat het hem allemaal persoonlijk deed werd hem de maat genomen, werden anonieme bronnen aangehaald en werden dingen op al te suggestieve wijze beschreven. Wel goed dat hij nu een boekje opendoet en ons zo tot het besef tracht te brengen hoe dit allemaal (dis)functioneert.

Wellicht hebben niet alle journalisten het oogmerk gehad om hem al bij voorbaat te brandmerken als schuldige dader die nodig een toontje lager moet gaan zingen. Maar bij de motieven van sommige journalisten mogen we best wel vraagtekens zetten. Niet alleen ik, maar ook Moszkowicz zelf ontkomt niet aan de indruk dat zijn succesvolle verdediging van Wilders toch op een of andere manier gewroken moest worden, door met name journalisten die een bloedhekel hebben aan Wilders.

Tenslotte nog even mijn mening over de veroordeling zelf. De rechters gebruikten in hun argumentatie het woord ‘vertrouwen’. Zij hadden er onvoldoende vertrouwen in dat Moszkowicz zijn gedrag zou verbeteren, vandaar dat een definitieve schrapping van het tableau op zijn plaats was, zo vonden ze. Ik ben misschien wat te simpel van geest voor de rol van rechter, maar ik zou zeggen: Wanneer in een veroordeling wordt gerept over onvoldoende vertrouwen, dan mag het nooit een veroordeling voor het leven zijn. Dat mag alleen als er keiharde aanwijzingen (zeg maar bewijzen) zijn dat het nooit meer goed kàn komen, of als er sprake is van uitgebreide recidive. Veroordelen op basis van onvoldoende vertrouwen betekent dat je als rechter het eigen gevoel laat meespreken – een andere rechter met een iets ander gevoel had dus zomaar anders kunnen beslissen. Moszkowicz voelt zich niet alleen bekocht, hij ìs bekocht. Hij is door zijn vakgenoten geslachtofferd – mogelijk als verholen tactische zet, om te voorkomen dat de overheid een eerder plan doorzet om zelf een toezichthoudend orgaan in het leven te roepen – de eigen Orde van Advocaten wilde laten zien heel goed zelf in staat te zijn zonder knikkende knieën in te kunnen grijpen in de eigen gemeenschap. Daar komt nog bij dat ik het echt ongelooflijk vindt dat ons Nederlanders een topadvocaat is afgenomen. Een van de argumenten om hem te schrappen was dat hij hun vak te schande had gemaakt – en dat zegt men merkwaardig genoeg over de meest succesvolle en populairste strafadvocaat. Verwant hieraan vraag ik mij momenteel af waarom wij eigenlijk verplicht zijn ons in strafzaken te laten verdedigen door een advocaat die ingeschreven staat in het tableau. Waarom mag je oom, tante of wie dan ook je niet verdedigen? Waarom mag ik me, mocht het er ooit op aankomen, niet gewoon laten verdedigen door Moszkowicz?!