Institutioneel racisme volgens Wikipedia

Wikipedia is een belangrijke bron voor vrijwel alle mensen die er toegang toe hebben. Het lijkt elke encyclopedie in elke boekenkast binnen twee decennia volstrekt overbodig te hebben gemaakt. Er zijn ook nauwelijks online concurrenten. Dat is niet in de laatste plaats omdat de mensen het idee hebben dat Wikipedia zijn taak serieus opvat en daarom niet alleen betrouwbaar de feiten noemt, maar ook alles van meerdere kanten wil belichten. Maar is dat vertrouwen wel altijd terecht?

Laatst zocht ik uit wat Wikipedia verstaat onder ‘institutioneel racisme’. Er werd me een ellenlange verhandeling gepresenteerd. Die verhandeling al lezende bekroop me het gevoel dat deze eenzijdig, dus vanuit een zekere bubbel, geschreven was. Het was net alsof iemand ooit een boek, promotie-onderzoek of scriptie over institutioneel racisme geschreven had en de inhoud daarvan nu min of meer integraal op Wikipedia had gedropt. Wat ik vooral miste was de sectie waarin wordt uiteengezet hoe diverse personen en groeperingen het begrip definiëren en ertegenaan kijken. Wel bleek me dat er zeer actuele gebeurtenissen werden genoemd, over de recente BLM demonstraties en zelfs een recente uitspraak van Rutte over institutioneel racisme.

Wat was er gebeurd? Ik ging maar eens kijken bij de geschiedenis. Wat bleek: het lemma was pas kort geleden (rond 2 juni) aangemaakt en er was sindsdien veel energie gestoken in het verder schrijven ervan. Wat ook opviel was dat dit schrijven voornamelijk was gedaan door één enkele hotshot van de Nederlandse Wikipedia-gemeenschap, ene Ellywa. Anderen hadden wel gepoogd zich erin te mengen, maar dat leek ze niet echt gelukt. Zo is er het volgende commentaar (overigens niet van Ellywa) te vinden:

Versie 56633754 van Wickey (overleg) ongedaan gemaakt. Dit begint op vandalisme te lijken. Dat het artikel jou niet bevalt, is inmiddels wel duidelijk, maar daar ga jij niet in je eentje over

Er blijkt dus een behoorlijke hiërarchie te heersen. Die hiërarchie is natuurlijk niet voor niks ontstaan; zonder zou een willekeurige nitwit naar believen kunnen editen en zo binnen de kortste keren het beeld van een betrouwbare bron om zeep kunnen helpen. Maar hoe zit het dan met de kijk op zaken van degenen die een artikel vorm geven, en dan met name van degene die hoofdverantwoordelijk is voor de eerste versie?

Ellywa heeft een lange staat van dienst en zit hoog in de hiërarchie. Je mag dan hopen dat Ellywa een grote drijfveer heeft om een lemma te schrijven dat door zoveel mogelijk mensen wordt gewaardeerd als zo objectief mogelijke voorlichting. Is Ellywa zo iemand? Ik durf dat te betwijfelen, althans in dit geval. In een van de allereerste versies noemt Ellywa een viertal voorbeelden van institutioneel racisme in Nederland. Wat blijkt, daar zou ook Zwarte Piet onder vallen. Eén commentator was het ermee oneens en Ellywa schrapte dat voorbeeld vervolgens. Maar het zegt wel iets over de mindset van Ellywa aangaande het onderwerp. Die specifieke mindset blijkt trouwens ook uit de verdere bespreking van het onderwerp. Het begint al bij de definitie (versie van 7 juli):

Institutioneel racisme of geïnstitutionaliseerd racisme is het systematisch uitsluiten, marginaliseren en discrimineren van bevolkingsgroepen^[door formele of informele regels vanuit “instituties”. Daarbij speelt het geen rol of de actoren binnen deze instituties opzettelijk handelen of niet. Onder instituties wordt verstaan alle organisaties en structuren binnen de samenleving, inclusief abstracte begrippen zoals “de rechtstaat” of “de gewoonten”.

Deze definitie is flink anders dan de definitie die ik – en met mij vele anderen – hanteer. Mijn definitie zou ongeveer zo kunnen worden verwoord:

Institutioneel racisme is het discrimineren van rassen door instituties op basis van wetten of reglementen.

Kortom, bij mij geen referentie naar informele regels, ‘structuren in de samenleving’, gewoonten en mate van opzettelijkheid. Instituties zijn officiële organisaties, geen vage ‘structuren’. Ook geen referentie naar bevolkingsgroepen die tot eenzelfde ras behoren. Bij mij is racisme het discrimineren van mensen van een ander ras, waarbij het niet de bioloog is die bepaalt wat een ras is, maar de gewone mens. Als een groep meent dat er sprake is van aparte rassen en verder meent dat een bepaald ras inferieur is en gediscrimineerd mag worden, dan noem ik dat racisme. Naast racisme onderscheid ik andere vormen van discriminatie. Als Nederlanders de Belgen inferieur achten en daarom menen ze te mogen discrimineren, dan heet dat bij mij geen racisme, maar is het natuurlijk wel een probleem.

Institutioneel racisme is dan alleen dàt racisme dat wordt gepleegd door de instituties op basis van de wetten of van reglementen. Het kan zeker zo zijn dat alle racisme uit de wetten en reglementen is verwijderd en dat er desondanks toch nog steeds binnen de instituties mensen zijn die discrimineren op basis van racistisch ideeëngoed. Echter, dat heet bij mij niet langer institutioneel racisme. Dat zijn dan de naweeën van een tijdperk dat er ook vanwege wetten en reglementen gediscrimineerd werd, maar institutioneel mag het bij mij niet meer genoemd worden. We zouden het wel post-institutioneel racisme kunnen noemen.

Van mijn definitie zal je echter, in welke variant dan ook, helemaal niets terug gaan vinden in het lemma dat Ellywa geschreven heeft. Dat is een echt probleem, want zo creëert Wikipedia een ‘definitie’ die tot heftige verontwaardiging en tweespalt leidt. In discussies en debatten zullen opponenten eindeloos blijven soebatten over de juiste definitie, en ze zullen gewoon niet echt nader tot elkaar gaan komen. Het zal de polarisatie alleen maar verder laten toenemen.

Met het artikel van Ellywa is trouwens ook iets anders mis: het is veel te lang. Wie op Wikipedia even wil opzoeken wat er nou eigenlijk wel en niet wordt verstaan onder institutioneel racisme, wordt daar geconfronteerd met een ellenlange tekst die zowat de hele aardbol erbij betrekt. En, kan je nagaan, dan ontbreekt nog de sectie waarin kritiek op de definitie wordt besproken. Zo’n ellenlange tekst is niet alleen ontmoedigend lang, maar maakt het bovendien voor critici ervan een hele opgaaf om gedetailleerde kritiek te leveren. Ellywa is gewoon te ver gegaan. Niet alleen in het eenzijdig benaderen van het onderwerp, maar ook in het maar uitbreiden en uitbreiden. De volgende fase zou echt moeten zijn dat er flink wordt ingekort, bijvoorbeeld door al die informatie over specifieke landen weer te verwijderen. En ja, dat er toch ook wordt uitgebreid, door de kritiek op de definitie op te nemen.

Ziehier het lemma op Wikipedia.

---

Nabrander: In het lemma wordt geregeld teruggegrepen op het rapport over Nederland van de ECRI, een instituut van de Europese Commissie dat ons om de zoveel jaar moet beoordelen wat betreft racisme en intolerantie. Over die ECRI en dat rapport schreef ik vorig jaar. Zie hier en hier.